NL | FR

Heide

heideheide

Uitgestrekte droge gronden vol heide of bemoste draslanden, met – naargelang het jaargetijde – roze of gele bloemetjes en enkele dwergstruikjes … je zou je in de wilde natuur wanen. Maar heidegronden zijn een halfnatuurlijk landschap, ontstaan door het eeuwenlange werk van herders en landbouwers: ze weidden er hun kuddes, ze maaiden, ze verbrandden het struikgewas om grond vrij te maken. Dit vroeger vrij verbreid landschap is zeldzaam geworden, maar het duikt vaak weer op waar een bos gerooid werd.

Enkele karakteristieken

  • voedselarme zandgrond
  • zure strooisellaag
  • zeldzaam
  • in Vlaanderen vooral in de Kempen
  • meer verspreid in Wallonië

Belang

De heide is niet alleen een belangrijke getuigenis van een verdwenen maatschappijvorm: ze is ook een toevluchtsoord voor heel wat zeldzame en gespecialiseerde soorten. Veel van deze bijzondere planten, libellen, vlinders en spinnen staan nu op lijsten van kwetsbare en bedreigde soorten, de beruchte rode lijsten.

Enkele kenmerkende of opvallende soorten

struikhei
Struikhei
© Regionaal Landschap Kempen en Maasland
gewone dophei
Gewone dophei
© W. Dirckx / De Watersnip
zandhagedis
Zandhagedis
© Y. Adams / Vilda
heideblauwtje
Heideblauwtje
© Nationaal Park Hoge Kempen
koraaljuffer
Koraaljuffer
© R. Verlinde / Vilda
adder
Adder
© R. Verlinde / Vilda

Bedreigingen

Veel heidegronden zijn verdrongen door stedenbouw en intensieve landbouw. Andere verbossen spontaan, want de mensen moeten de heide (extensief!) beweiden en maaien. Anders bloeien de planten niet en kunnen struiken en jonge boompjes te ver doorgroeien. De overblijvende heidevelden worden bedreigd door verontreinigd regenwater, dat de bodem en de oppervlaktevegetatie wijzigt, met schadelijke gevolgen voor alle dieren die deze nodig hebben.

Enkele bedreigde of zeldzame soorten

klokjesgentiaan
Klokjesgentiaan
© R. Verlinde / Vilda
nachtzwaluw
Nachtzwaluw
© R. Verlinde / Vilda
veenbies
Veenbies
© Y. Adams / Vilda
klapekster
Klapekster
© Y. Adams / Vilda

Bescherming

Om de nog bestaande heidegronden te bewaren, moeten we ze niet alleen beschermen als natuurreservaat, maar ook onderhouden met traditionele methodes zoals extensief beweiden en matig plaggen (het afsteken van de humuslaag onder de strooisellaag op de heide). Ook ontbossing moet het microklimaat helpen herstellen en de heidegebieden beter met elkaar verbinden. Wellicht bestaat er ook een mogelijkheid om heide aan te leggen in verlaten zand- en steengroeven.

Deel